YENİ DÜZENLEMELERLE BEKÇİLERİN YETKİLERİ
Geçtiğimiz günlerde TBMM Genel Kurulu’nda; 772 s. Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu teklifinde yer alan 7 madde kabul edilerek bekçilerin yetkileri konusunda önemli değişiklikler yapıldı. Akabinde İçişleri Bakanlığı sosyal medya hesabında polislerin ve bekçilerin yetkilerini karşılaştıran bir tablo yayımladı. Çarşı ve Mahalle bekçilerine yönelik Meclis’teki düzenlemeler sürerken hem İçişleri Bakanlığı’nın paylaştığı tablo; hem de Genel Kurul’da kabul edilen maddelerin incelendiği bir değerlendirme yapılması elzemdir.
Görevli oldukları mülki sınırlar içerisinde halkın esenliğini, sağlığını ve selametini sağlayacak olan bekçilik kurumu, 772. S. Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 2. Maddesinde “ Çarşı ve mahalle bekçi teşkilatı, en büyük mülkiye amirinin emrinde, genel zabıtaya yardımcı, silahlı bir kuruluştur. Emniyet teşkilatı bulunan yerlerdeki bekçi kuruluşlarının mesleki amiri, polisin ilçedeki en büyük amiridir. Jandarmanın görev alanında bulunan belediye sınırları içindeki bekçi kuruluşlarının mesleki amiri ise ilçe Jandarma birlik komutanıdır. “ olarak tanımlanmış ve hiyerarşik konumu belirlenmiştir.
O halde bekçiler idari kolluk teşkilatına tabidirler. İdari kolluk, önleyici vazife yapmakla yükümlüdür ve suç işlenmeden durumun kontrol altına alınması yani genel asayişin sağlanması amacı ile faaliyet göstermektedirler. İdari kolluğun görevi; faillerin yakalanıp delillerin de muhafaza altına alınması işleminde sonra dosyanın savcılığa ve adli kolluğa intikal etmesi ile son bulur. Mevcut mevzuatta adli kolluk ve idari kolluk personelleri tam anlamı ile ayrılmadıklarından; polisin dosya savcılığa intikal ettikten sonra da adli kolluk sıfatı ile görev alması mümkündür. Ancak Bekçi’ler adli kolluk olmadıklarından; yetkileri de daha kapsamlıdır ve faaliyetleri de idari işlem muamelesi görür. Fakat halihazırda Meclis’te yapılan görüşmeler ile bekçilerin yetkileri arttırılmış olup; çeşitli düzenlemelerin de ileriki günlerde gündeme gelmesi beklenmektedir.Bu yazı kapsamında ise sair kanun 772. S. Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’dur. Meclis’te verilen önerge ile yeni kanun teklifinin 7 maddesi kabul edilmiş olup bekçilerin yetkilerinin kapsamı da arttırılmıştır.
Yeni Kanun Teklifi’nde ‘Bekçilerin Halka Yardım Görevi’ başlıklı 5. Madde;
Buna göre çarşı ve mahalle bekçileri, görevli oldukları mülki sınırlar içinde halkın istirahat, sağlık ve selametini sağlamakla görevlidirler. Bekçiler, yolda hastalanan, kazaya uğrayan, düşüp kalan ve genel durumu itibarıyla yardıma muhtaç olanlara yardım edecek, yardıma ihtiyaç duyduğu değerlendirilen, şiddet mağduru veya şiddete, istismara uğrama riski taşıyan kadın ve çocukları, kimsesizleri, engellileri ve acizleri en yakın genel kolluk birimlerine teslim edecekler; ayrıca bir semt, yer, yol veya sokak sormak için başvuranlara gerekli bilgiyi verecektirler. Doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli, acele haller sebebiyle yapılacak yardım isteklerinden gücü dahilinde olanları öncelikle yerine getireceklerdir. Büyük tehlike arz eden yangın ve su baskını gibi afetlerde mahalle sakinlerini derhal uyarmakla ve toplum sağlığını - güvenliğini tehdit eden bir hayvana rastlanıldığında verebileceği zararları engellemek için kişileri alandan uzaklaştırmakla mükelleftirler.
Yeni Kanun Teklifi’nde ‘Bekçilerin Önleyici ve Koruyucu Yetkileri’ başlıklı 6. Madde;
Çarşı ve mahalle bekçileri; görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede devriye hizmeti yürütmek; görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak; görev saatleri içerisinde şüpheli durum veya kişileri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirmek; kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak zorundadırlar. Aynı zamanda bekçiler; uyuşturucu madde imal edildiği, satıldığı veya kullanıldığından, kumar oynandığından ya da fuhuş yapıldığından şüphe edilen yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirecek; halkın sükun ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engelleyecek; sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mani olan taşıtları ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlayacaktırlar.
Yeni Kanun Teklifi’nde ‘Durdurma ve Kimlik Sorma Yetkileri’ başlıklı 7. Madde;
Çarşı ve mahalle bekçilerinin, görev bölgesi ve çalışma saatleri ile sınırlı olmak kaydıyla; bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla kişileri ve araçları durdurabilme yetkileri vardır. Ancak durdurma yetkilerinin kullanılabilmesi için ortada ‘makul’ bir sebebin olması gerekir. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz. Çarşı ve mahalle bekçisi, görevini yerine getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirecek, durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir. Bu kişilere kimliğini ispatlamada gerekli kolaylık gösterilir Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal genel kolluk görevlileri haberdar edilir
Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan makul süreden fazla olamaz. Durdurma sebebinin ortadan kalkmasıyla kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilir. Bekçiler, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez.
Stj. Av. Emir Özel